Ruda Śląska = otwarte możliwości
DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE
W latach 1919-1921 w czasie powstań śląskich w walkach uczestniczyło 3 000 osób z terenu Rudy Śląskiej. Strajk generalny, który przyspieszył wybuch I Powstania został zapoczątkowany lokautem w kopalni „Lithandra”. O Rudę prowadzono także zwycięskie dla powstańców walki w II powstaniu śląskim w dniach 2/3 sierpnia 1920 r. Do dziś trwa w Rudzie pamięć o takich działaczach z okresu powstań jak: Wincenty Janas, Piotr Niedurny. Powstania śląskie zapisały się krwawymi kartami w historii miasta i pozostawiły za sobą liczne nagrobki na rudzkich cmentarzach, jednak w ich wyniku przeprowadzono plebiscyt, w którym mieszkańcy Rudy w większości wskazali, że chcą by Ruda Śląska była przyłączona do Polski.
ŚREDNIOWIECZE
W 1179 r. teren obecnego miasta został odłączony od Małopolski i włączony do Śląska. Obecna dzielnica Ruda istniała jako wieś już w 1243 r. O jej lokacji na prawie niemieckim wspomina tzw. Rejestr Ujazdu, sporządzony w latach 1295-1305. Na podstawie tego dokumentu można stwierdzić, że obszar wsi obejmował wówczas 50 włók, czyli 1220 ha. Poza Rudą w średniowieczu powstały także: Kochłowice, Orzegów, Bielszowice i Halemba.
Różnorodne jest pochodzenie nazw miejscowości znajdujących się obecnie w obrębie Rudy Śląskiej. Nazwa „Ruda” łączy się z rudami żelaza, które dawniej wydobywano na tym terenie. „Orzegów” to forma słowa „Orzegłowy” bowiem podobno po najazdach tatarskich chłopi często wykopywali przy orce ludzkie czaszki. „Kochłowice” wiążą się z osobą Kochła, którego własnością były łąki nad Kłodnicą. Potok ten dał nazwę wsi: Kłodnicy (obecnie część Halemby). Dopływ Kłodnicy – Bielcza stał się podstawą do utworzenia nazwy „Bielszowice”. W 1313 r. właścicielem wsi Ruda był Marcin z Orzegowa. W 1360 r. po raz pierwszy wzmiankuje się Kochłowice (jako „Kochłowa Łąka”). W 1401 wzmiankowany jest zamek w Rudzie należący do rodu Rudzkich. W 1440 r. powstał pierwszy kościół (drewniany) w Bielszowicach. W 1472 r. właścicielem wsi Bielszowice jest Matiey Bielczowsky (Maciej Bielczowski). W 1478 r. po raz pierwszy wzmiankowana jest wieś Kłodnica. W 1543 r. właścicielem Rudy jest Jan Gierałtowski.
Z epoki średniowiecza do naszych czasów zachował się średniowieczny gródek stożkowy w dzielnicy Kochłowice, który funkcjonował między XIII a XV w.
CZASY NOWOŻYTNE
Od samego początku tereny miasta związane były z wydobyciem rud metali. Doprowadziło to do odkrycia znacznie cenniejszego produktu – węgla kamiennego w II poł. XVII w. Prawie każde górnicze miasto szczyci się legendą, która opowiada, że węgiel kamienny dzięki zrządzeniu losu odkryli pastuchowie. Oni to mieli zauważyć właściwości „czarnych kamieni”, którymi otaczali ogniska. Legenda jest bardzo rozpowszechniona na Górnym Śląsku, ale to właśnie w Rudzie pokłady węgla wychodziły na powierzchnię, a z tego faktu, już niedaleko do odkrycia dokonanego przez pastuchów. Tak więc od 1740 r. na terenie Rudy rozpoczęły się formalne starania o nadanie kopalń. Trudno jeszcze jednak mówić o górnictwie, skoro w 1752 r. załoga pierwszej na Górnym Śląsku kopalni – „Brandenburg” – liczyła 2 górników fachowców sprowadzonych z Saksonii.
Obfite zasoby węgla przyciągały wielu przedsiębiorców, którzy inwestowali w ten teren budując kopalnie, huty, koksownie oraz cegielnie. Wpłynęło to na szybki wzrost liczby mieszkańców i zmieniło oblicze rudzkiej wsi. Rolnictwo ograniczało się do drobnych gospodarstw, których właściciele pracowali również w przemyśle. W 1889 r. w Rudzie, dzisiejszej dzielnicy Rudy Śląskiej zamontowano oświetlenie elektryczne, dzięki czemu Ruda stała się pierwszą wsią w Rzeszy Niemieckiej posiadającą to udogodnienie.
W krajobrazie Rudy zaczęły pojawiać się osiedla robotnicze, otaczające zwartymi kompleksami tereny kopalni. Miejscowi potentaci zaczęli tworzyć warunki życia dla bardzo swoistego stanu społecznego, jakim byli górnicy. Żyjąc w cieniu kopalni, widząc ciągle ręce czarne od węgla, dorastając i umierając w rzeczywistości nierozerwalnie związanej z kopalnianymi chodnikami – ludzie ci tworzyli swoją własną, niepowtarzalną kulturę. W 1918 r. powstało tu Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, a od 1919 r. Towarzystwo Czytelni Ludowych oraz polskie towarzystwa śpiewacze „Dzwon” i „Promień”. Powstała także założona przez mieszkańców Polska Organizacja Wojskowa Górnego Śląska (organizatorzy A. Gruchel i Wiktor Weidemann). W czasie strajku szkolnego polskich dzieci w czerwcu 1920 przeciwko niemieckim represjom protestowało 1317 uczniów.